Najczęstsze przypadki łamania prawa pracy przez pracodawców

Przytłoczeni własnymi obowiązkami często zapominamy, że kodeks pracy działa w dwie strony. Nie tylko my mamy zobowiązania wobec pracodawców, ale oni wobec nas także. Czasami nie chcemy upominać się o swoje prawa z obawy przed utratą pracy lub myślimy, że zaistniała sytuacja jest normalna i nie jesteśmy w stanie jej zmienić.
Artykuł powstał dzięki pomocy znanej warszawskiej agencji prawnej.

Takie myślenie wynika z tego, że pracodawcy notorycznie dopuszczają się naruszeń praw pracowniczych i powoli stają się one standardem. Zapewne każda kancelaria zajmująca się prawem pracy jest w stanie wymienić co najmniej kilka przypadków, które nagminnie się powtarzają. Poniższa lista przedstawia najczęstsze i najpoważniejsze naruszenia prawa pracy, choć nie jedyne.

1. Umowa cywilnoprawna zamiast umowy o pracę

Umowy cywilnoprawne, czyli popularne umowy zlecenie i o dzieło, mogą być zawierane tylko w ściśle określonych przypadkach – kiedy dwie strony umawiają się na wykonanie sprecyzowanych czynności lub konkretnego „dzieła”. W przypadku nawiązania umowy cywilnoprawnej, kodeks pracy nie obowiązuje – jest to więc wygodne wyjście z punktu widzenia pracodawcy, gdyż jest on zwolniony z wielu zobowiązań wobec pracowników. W związku z tym bardzo często zdarza się, że mimo że specyfika obowiązków pracownika i zasady ich wykonywania są charakterystyczne dla umowy o pracę, nawiązana zostaje umowa cywilnoprawna.

2. Brak umowy zawartej na piśmie

Teoretycznie umowa o pracę wcale nie musi zostać spisana – strony mogą równie dobrze zawrzeć ją ustnie. Muszą za to wyraźnie zostać spisane jej warunki i ustalenia. Fakt, że brak formy pisemnej nie unieważnia umowy jest często wykorzystywany przez pracodawców.

Jest to jednak poważne naruszenie praw pracownika i każdy potencjalny pracownik powinien nalegać na spisanie umowy. W przeciwnym razie mogą wystąpić nieporozumienia i problemy związane z udowodnieniem postanowień umowy zawartej „na słowo”.

3. Nieprzestrzeganie przepisów BHP

W świetle prawa pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki w miejscu zatrudnienia. Najczęstszym naruszeniem jest brak odpowiedniego przeszkolenia pracowników z zakresu przepisów BHP przed rozpoczęciem pracy.

Rzadziej, ale wciąż zastraszająco często, można spotkać nieodpowiednio zabezpieczone stanowiska pracy, na przykład na budowach. O ile praca w biurze realnie stanowi niewielkie zagrożenie, o tyle brak kasków ochronnych lub niezabezpieczone rusztowania stwarzają zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pracowników.

4. Nieprawidłowe zakończenie współpracy

Zwolnienia z dnia na dzień bez zachowania okresu wypowiedzenia, niewystawienie świadectwa pracy, czy zaleganie z ostatnią wypłatą – Państwowa Inspekcja Pracy otrzymuje zatrważającą liczbę doniesień dotyczących powyższych naruszeń. Nawet jeśli pracownik dostanie odpowiednią umowę i współpraca rozpocznie się bezproblemowo, wygląda na to, że wciąż musi mieć on na uwadze komplikacje, które mogą nastąpić przy jej rozwiązywaniu.

5. Brak dokumentacji dotyczącej stosunku pracy oraz akt osobowych pracowników

Dokumentowanie przebiegu zatrudnienia pracowników od samego momentu rekrutacji jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy. Dokumentacja ta musi być również odpowiednio przechowywana – nie może grozić jej zniszczenie lub uszkodzenie. Zaniedbanie na tym tle jest wykroczeniem, za które grozi kara grzywny. Z punktu widzenia pracownika, brak takiej dokumentacji może skutkować między innymi problemami z otrzymaniem świadectwa pracy.

Wyżej wymienione przypadki niestety nie są jedynymi. Notorycznie zdarza się również, że pracodawcy stosują wobec pracowników nieodpowiednie lub nieuzasadnione kary, naruszają przepisy dotyczące czasu pracy albo pozostają obojętni na mobbing.

Z niektórymi przypadkami można sobie poradzić samodzielnie – pracodawcy zdają sobie sprawę z tego, że za łamanie prawa pracy grożą poważne kary (do 30 tysięcy złotych grzywny) i nie chcą ryzykować wejścia na drogę sądową. W bardziej skomplikowanych przypadkach niezbędna może okazać się kancelaria zajmująca się prawem pracy. Jest to zapewne ostatnie miejsce, które każdy z nas chciałby odwiedzić, jednak właśnie tam można uzyskać właściwą pomoc w podbramkowych sytuacjach.